LNO²-congres: Bevordering van diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs

Op 23 mei vond het jaarlijkse LNO²-congres ‘Inclusie en Diversiteit in het Hoger onderwijs’ plaats aan hogeschool Howest – Campus Kortrijk Weide (de Penta). Het congres werd georganiseerd door het Lerend Netwerk van Onderwijs Ondersteuners (LNO²). Dit netwerk verbindt onderwijsondersteuners en onderwijsmakers van hogescholen en universiteiten in Vlaanderen, met als doel expertisedeling, innovatie en optimalisatie van het onderwijs te bevorderen.
Dit jaar stond diversiteit centraal als thema. Onze samenleving is immers diverser dan ooit. Helaas wordt deze diversiteit nog niet voldoende weerspiegeld in het hoger onderwijs. Om hier verandering in te brengen, nemen hogescholen en universiteiten initiatieven om hun beleid inclusiever te maken. De uitdaging ligt echter in het vertalen van dit beleid naar concrete en gedragen onderwijspraktijken die duurzaam en efficiënt zijn. Onderwijsondersteuners spelen hierbij een cruciale rol.

Tijdens het congres hebben onderwijsondersteuners zich gericht op een aantal belangrijke vragen zoals: Hoe kunnen we het beleid omzetten in onderwijspraktijken en ondersteuningsinitiatieven die duurzaam en gedragen zijn? Welke goede praktijken kunnen we delen? Wat werkt wel en wat werkt niet? En hoe ervaren belanghebbenden, zoals opleidingsteams en studenten, de diverse initiatieven?

Keynote: Het Brusselse hoger onderwijs als laboratorium voor Vlaanderen

Het LNO²-congres begon met een inleidende keynote van An De Moor, getiteld « Het Brusselse hoger onderwijs als laboratorium voor Vlaanderen: Slaagkansen verhogen van meertalige studenten ». De lezing richtte zich op de initiatieven die zijn genomen om de taalvaardigheid en slaagkansen van studenten op de Brusselse hogescholen Erasmushogeschool Brussel en Odisee te verbeteren. Zowel studenten als docenten hebben nood aan aangepaste ondersteuning die iedereen op weg helpt om van de toekomstige generatie een talig sterke generatie te maken. Uit de keynote onthouden we dat omgaan met verschillende taalvaardigheden één van de grootste uitdagingen is van deze tijd.

Actieve sessies

Na de inleidende keynote werden drie parallelsessies georganiseerd waarbij de participanten konden kiezen uit verschillende lezingen en workshops. Het Community Engaged Research & Learning (CERL) team van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) verzorgde twee sessies.

Co-creatief onderwijs als opstap naar meer diversiteit en inclusie

Tijdens de eerste parallelsessie organiseerden Lien Mostmans en Brecht Van der Schueren (VUB) de workshop « Co-creatief onderwijs als opstap naar meer diversiteit en inclusie ». Deze workshop bood de participanten de gelegenheid om zich te verdiepen in co-creatie als benadering binnen het hoger onderwijs die kan bijdragen aan diversiteit en inclusie. Na een korte opwarmer (‘Teken samen een dier’), verdeelden Lien en Brecht de groep aan de hand van 3 reflectietafels: ‘Reflectief Leren’, ‘Diversiteit’, en ‘Groepsdynamieken’. Aan elk van de tafels werden kennis en ervaringen gedeeld en stonden de participanten stil bij de uitdagingen en kansen die gepaard gaan met co-creatieve onderwijsbenaderingen.

Toolkit diversiteit in het curriculum

Tijdens de tweede parallelsessie verzorgden Linde Moriau, Mouna Achhab, Julie Bertone en Cheyma Al Mehraj de sessie « Toolkit diversiteit in het curriculum ». De workshop begon met een inspirerende inleiding door Julie Bertone, waarbij de participanten werden meegenomen naar een toekomstbeeld in het jaar 2050 waarin diversiteit en wederzijds respect centraal staan:

Het is 2050. Diversiteit wordt gevierd als een cruciaal onderdeel van een bloeiende en welvarende planeet. We erkennen dat de gezondheid van de planeet onlosmakelijk verbonden is met de gezondheid van haar diverse bewoners, zowel menselijke als niet-menselijke bewoners. In plaats van het milieu te domineren en te exploiteren, werken mensen samen in harmonie met het milieu en erkennen zij de onderlinge verbondenheid van alle levende wezens. In deze wereld wordt de waarde van diversiteit niet alleen erkend, maar ook gevierd als een bron van kracht en veerkracht voor toekomstige generaties. Samenlevingen hebben afstand genomen van oude denkwijzen die de toekomst probeerden te controleren en hebben in plaats daarvan een feministisch-kritische, posthumanistische en dekoloniale benadering omarmd die verbeelding waardeert en het leven voor iedereen bevordert. Mensen luisteren nu goed naar elkaar en respecteren de verschillen die ons uniek maken. In deze wereld staat de toekomst niet van tevoren vast, maar werkt iedereen samen aan een betere toekomst, niet één persoon of groep is belangrijker dan een ander. Zij omarmen het onbekende en werken samen aan een toekomst waar iedereen baat bij heeft.

Julie begon haar lezing met dit inspirerend toekomstbeeld omdat toekomstbeelden, utopieën en de kracht van verbeelding ons kunnen helpen om potentiële werkelijkheden te overwegen. We zouden graag een wereld creëren waarin iedereen zich goed voelt.  Vervolgens vroeg Julie aan de participanten wat ze nodig hebben om in hun kracht te staan. Op deze vraag antwoordden de participanten heel authentiek dat zij zich graag gezien, gehoord en gerespecteerd weten. Zaken die ook van belang zijn voor studenten om tot betekenisvol leren te komen.

Het creëren van een inclusieve leeromgeving kan echter een uitdaging zijn voor docenten. Hoewel het niet gek is te denken dat respect en de behoefte om gezien en gehoord te worden universele waarden zijn, is de manier waarop docenten en studenten zich gerespecteerd, erkend en gehoord voelen soms heel divers. Overeenkomstig met onze respectievelijke referentiekaders zijn bemiddeling en aangepaste instrumenten noodzakelijk. In het vervolg van de sessie introduceerden Linde, Mouna, Julie en Cheyma een instrument dat hier wat handvaten bij wil bieden: Yes We Scan, toolkit voor een inclusief curriculum.

De toolkit behandelt vier thema’s vanuit diversiteitsperspectief: lespraktijk, evaluatie, lesinhoud en lesklimaat. Voor elk van deze thema’s is een infofiche uitgewerkt met een korte situering, reflectievragen, mogelijke interventies en inspirerende literatuur. De fiches kunnen dienen als reflectie-instrument: Op welke manier hebben wij oog voor diversiteit en inclusie in onze onderwijspraktijk? Welke stappen kunnen we nemen om hier nog meer gericht op in te zetten? Na een korte inleiding over de ontstaansgeschiedenis, het doel en de opbouw van de ‘Yes We Scan-tool’ werd de groep verdeeld over vier eilanden, waarbij elke subgroep in gesprek ging over één thematische fiche. Aan het eind van de sessie formuleerden de participanten een aantal bevindingen en suggesties om de toolkit verder bij te stellen.

Niet alleen voor de participanten waren het twee waardevolle sessies, maar ook voor het organiserende team. De verzamelde feedback zal gebruikt worden om de praktijk rond co-creatief onderwijs aan de VUB en de Yes We Scan toolkit verder op punt te stellen.

Wil je hier graag meer over weten, of heb jij interessante ervaringen over dit thema, aarzel niet om contact te nemen: info.cerl@vub.be.

Verslag door Julie Simoens, student Vertaler Vrije Universiteit Brussel.